Thứ Tư, 24 tháng 7, 2013

“Trùng tang”: Có phải là mê tín?

Để nói về nguồn gốc thì “trùng tang” không phải xuất xứ từ Trung Quốc cổ đại như nhiều ý kiến nhận định mà đây là khái niệm theo GS Ngô Đức Thịnh, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch là mang màu sắc chung của văn hóa phương Đông nhưng trong đó, mỗi quốc gia vẫn có những cái riêng và những cái riêng ấy, đôi khi cũng ảnh hưởng đến nhau qua các thời kỳ, nghĩa là Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến Việt Nam và ngược lại.

Tuy nhiên, nếu áp đặt nó khởi nguồn từ một một quốc gia nào cụ thể thì không chính xác. Cũng như không thể xác định về mặt thời gian trùng tang ra đời năm, tháng… Chỉ biết, trên cơ sở sự ra đời của nhiều quan niệm khác trong tín ngưỡng, bao giờ cũng vậy, trải qua một quá trình lịch sử, có sự trải nghiệm thực tế, hiện tượng mới được đúc kết thành quan niệm rồi đi vào đời sống. Dẫu quan niệm ấy có thể vẫn mơ hồ đến nỗi không thể chạm vào hay gọi thành tên một cách cụ thể. Mà ở đây, trong hiện tượng “trùng tang”, “trùng” ám chỉ linh hồn của người chết hay sự việc “trùng” bắt người khác đi theo (buộc phải cùng chết) không thể nhìn hay sờ thấy được…
 Nơi "nhốt trùng" ở chùa Hàm Long, Bắc Ninh
Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu tín ngưỡng, các vấn đề về tâm linh phải như vậy mới “linh”, mới tồn tại trong đời sống tín ngưỡng đến hôm nay và chắc chắn sẽ cả trong tương lai. Bởi suy đến cùng, không có gì cụ thể trong tâm linh theo kiểu “người trần mắt thịt”, chỉ thực thực, hư hư đầy huyền ảo như đúng tên gọi của nó.

Vì là thực thực hư hư nên cái ranh giới giữa mê tín và không mê tín trong tâm linh nói chung và trong hiện tượng “trùng tang” nói riêng cũng rất mong manh. Về bản chất các vấn đề về tâm linh đều là hư cấu, thần thánh hóa các nhân vật có thật và dựa trên môi trường sống xung quanh con người theo kiểu “cha trời mẹ đất” với mục đích tôn vinh, tưởng nhớ, đánh dấu các hiện tượng thời tiết, địa lý... Do đó, dưới góc độ văn hóa, tín ngưỡng không thể mê tín. Nhưng do cách nhìn nhận và ứng xử của con người mà nó trở thành mê tín hoặc không, nghĩa là hoặc là người ta làm lệch lạc bản chất của tín ngưỡng (dị đoan) hay thông qua tín ngưỡng để trục lợi hoặc là coi tín ngưỡng đúng như bản chất của nó - hướng thiện con người về mọi mặt.
Bởi vậy, cái duy nhất, có thể nhìn thấy được, sờ thấy được để phân biệt sự mê tín và không mê tín của phong tục tập quán mang màu sắc tâm linh chính là sự trục lợi của người tham gia tín ngưỡng. Còn sự phân biệt trên cơ sở có “tuyệt đối hóa” lòng tin đối với tín ngưỡng hay không nói chung rất khó nói như nhận định của GS Ngô Đức Thịnh do tất yếu một điều khi tham gia tín ngưỡng, người ta phải có niềm tin.
Nói về sự trục lợi trong tín ngưỡng để phân biệt mê tín hay không mê tín thì sự trục lợi đó không chỉ xảy ra giữa con người với con người mà còn giữa con người với thần thánh. Cụ thể, chuyện người ta đi cầu cúng, lễ lạt rồi bày biện la liệt lễ vật, thậm chí cả tiền mặt với quan niệm “tốt lễ dễ kêu”, thần thánh sẽ phù hộ độ trì cho “cầu được ước thấy”. Như thế chả là trục lợi “thánh thần” và mê tín là sao?
Trở lại với chuyện “trùng tang”, chắc chắn đây không phải là chuyện mê tín dị đoan xét về bản chất mà là một hiện tượng trong đời sống tâm linh. Nhận định như cả hai nhà nghiên cứu văn hóa có thể coi là hàng đầu như GS Ngô Đức Thịnh và nhà văn hóa Trần Lâm Biền: “Những gì đã thuộc về đời sống tâm linh thì không nên đi tìm lời giải đáp có hay không, đúng hay sai, thực hay hư. Bởi sẽ không bao giờ tìm được cũng như không ai chứng minh được nó đúng hay sai… Mà hãy để nguyên nó như vậy. Quan trọng là chúng ta ứng xử với nó thế nào để rồi không trở thành mê tín dị đoan. Với “trùng tang” cũng thế”. 

Để hiểu rõ hơn vấn đề này, một bạn đọc đã nghiên cứu rất kỹ về “trùng tang” từ quan niệm đến cách trừ giải… đã khẳng định với báo giới: “Theo quan sát và chiêm nghiệm của tôi trước nhiều người chết và tình trạng xảy ra sau đó với người thân của người quá cố, có 4 trường hợp xảy ra: thứ nhất, người chết bị trùng tang kể cả đã làm giải trùng, nhưng người thân vẫn mất theo sau đó, thậm chí nhiều người liên tiếp. Trong trường hợp này, người sống rất hoang mang, lo sợ. Thứ hai, người quá cố bị trùng tang có khi không làm giải “trùng”, nhưng người thân vẫn hoàn toàn “bình an vô sự”, có khi còn gặp may mắn. Trong trường hợp này, người thân tin không có chuyện “trùng tang”. Thứ ba, người quá cố không bị trùng tang, thậm chí là chết đúng số, vào giờ đẹp… song người thân vẫn gặp rủi ro, bất trắc, kể cả có người chết. Trường hợp này, người sống không tin vào việc dự báo có trùng tang hay không. Thứ tư, người quá cố không bị trùng tang và gia đình, người thân vẫn bình an kể từ khi trong nhà có người quá cố. Do đó, người còn sống không màng đến chuyện “trùng tang” và cho rằng, người chết đã “đúng số”.

Như vậy, với những quan sát, chiêm nghiệm trên đây thì càng thấy việc đi tìm đúng hay sai, thực hay hư chuyện trùng tang… như GS Ngô Đức Thịnh và nhà văn hóa Nguyễn Lâm Biền nhận định là không nên làm. Lại đúng hơn với quan niệm của Phật giáo mà ở bài “Thực hư về cái gọi là “trùng tang” đã nói, đại ý là: Sống chết là do nghiệp lực (nôm na là do phúc hay tội) của mỗi người quyết định. Nghiệp tuy có chung và riêng song nghiệp riêng vẫn giữ vai trò chủ động, quyết định, có tính cách độc lập, không ai có thể thay thế cho ai. Vì thế, Phật giáo hoàn toàn phủ nhận việc ngày giờ mất cũng như chôn cất của một người mà có thể ảnh hưởng đến sự sống chết của người khác…”.
Bởi vậy, không nên mê tín và biến chuyện “trùng tang” thành mê tín để rồi cho người khác trục lợi. Còn nói như nhà Phật: “Vì tập tục đã ăn sâu vào tâm thức mọi người nên Phật giáo vẫn khuyên các phật tử không an táng thân quyến vào những ngày “trùng” nhằm giúp họ tâm an và lo lắng chu toàn cho người đã khuất, đồng thời nỗ lực cầu nguyện cho linh hồn được siêu thoát. Như vậy là làm được một việc: “âm dương lưỡng lợi” theo quan điểm của Phật giáo”. 

Quan điểm duy vật thì quan niệm có bệnh khắc phải chữa, nghĩa là có hiện tượng “trùng tang”, sẽ có cách giải. Và một trong những cách giải ấy là nhờ nhà chùa “nhốt trùng” hoặc một số cách dùng các vị thần sa, chu sa, địa liền... cho vào túi rồi đặt trong quan tài người chết; dùng bộ linh phù để gối đầu, hoặc dán lên ngực... như ở bài “Thực hư chuyện trùng tang” chúng tôi đã nêu.

Có ý kiến cho rằng, "trùng tang" ra đời từ thực tế của đời sống con người: "Sinh có hẹn tử bất kỳ”, do đó, người sống lo lắng cho người chết không biết chết đã "đúng số" chưa hay chết oan uổng và cái chết ấy có ảnh hưởng tới người sống không, nếu có thì sẽ như thế nào… Đây là nguyện vọng chính đáng mà người sống lo cho vong linh của người đã khuất và để giải tỏa cho mình thì họ nghĩ ra những cách giải cũng mang màu sắc hết sức tâm linh. Từ đó khái niệm về "trùng tang", nhập mộ ra đời.

 Chưa có cơ sở về cách giải?

Theo sách vở ghi lại và cách làm của các thầy và kinh nghiệm dân gian thì việc giải trùng tang có nhiều cách khác nhau như: Gửi lên chùa để "nhốt trùng" lại; Chọn ngày, giờ an táng không phạm vào giờ kiếp sát; Làm huyệt giả; Đổ tỏi vào huyệt khi lấp đất... thậm chí có cả bài thuốc trấn trùng, dùng linh phù để trấn... Tuy nhiên, đây là những cách giải huyền bí, không có cơ sở, khó thuyết phục.

Đối với Phật giáo thì sống chết là chuyện thường nhiên, do nghiệp lực của tự thân mỗi người chi phối. Sống và chết chỉ là hai hiện tượng trong tiến trình luân hồi bất tận. Vì thế, Phật giáo không có quan niệm về ngày trùng tang, trùng nhật và hoàn toàn phủ nhận việc ngày giờ chôn cất của một người mà có thể ảnh hưởng đến sự sống chết của người khác. 

Tuy nhiên, vì tập tục này ăn sâu vào tâm thức mọi người nên một vài nơi nhà chùa vẫn khuyên các Phật tử không an táng thân quyến vào những ngày trùng, nhằm giúp họ an tâm để chu toàn tang lễ đồng thời nỗ lực cầu nguyện, khai thị, làm phước hồi hướng cho hương linh. 

Quan sát và chiêm nghiệm thực tiễn

Quan sát và chiêm nghiệm khá nhiều người chết và tình trạng xảy ra sau đó với người thân của người quá cố, chúng tôi thấy có 4 trường hợp xảy ra:

1. Người quá cố bị trùng tang kể cả đã làm giải trùng, sau đó có những người thân mất theo (thậm chí nhiều người liên tiếp). Trong trường hợp này người sống rất hoang mang, lo sợ và cho rằng trùng tang là có thật.

2. Người quá cố bị trùng tang có khi không làm giải trùng, nhưng sau đó người thân hoàn toàn bình an vô sự, thậm chí còn gặp may mắn. Trong trường hợp này người thân không tin có chuyện trùng tang.

3. Người quá cố không bị trùng tang, thậm chí có nhiều nhập mộ, nhưng sau đó người thân vẫn gặp rủi ro, bất trắc, thậm chí có người chết sau khi người quá cố qua đời. Trong trường hợp này, người sống trở nên mất lòng tin vào việc dự báo có trùng tang hay không.

4. Người quá cố không bị trùng tang và sau đó gia đình và người thân của người quá cố hoàn toàn bình an vô sự. Trong những trường hợp này người sống tin là người quá cố đã chết đúng số.

Như vậy cho thấy mọi việc đều có thể xảy ra theo chiều hướng đúng hoặc sai với việc dự báo (tính) trùng tang. Tất cả đều xảy ra một cách ngẫu nhiên, có thể trùng hợp hay sai lệch với việc người quá cố có trùng tang hay không, không theo một quy luật nào cả.
Để giải quyết vấn đề, cần có một cơ quan, tổ chức nào đó dưới sự hỗ trợ của Nhà nước và xã hội nên đứng ra nghiên cứu, thống kê vấn đề trùng tang để tìm ra bản chất vấn đề và hướng dẫn dư luận xã hội, tránh để rơi vào tình trạng mê tín dị đoan làm ảnh hưởng tới nhiều mặt của xã hội.

Đừng "bày cỗ cho ma ăn"

Một triết gia đã từng nói: "Cái gì còn tồn tại, cái đó còn hợp lý". Câu chuyện về trùng tang vẫn đang tồn tại, hiện hữu trong đời sống tâm linh và tập tục trong đời sống. Bởi vậy, không nên vội vàng "chụp mũ" đó là thứ mê tín dị đoan cần cấm kỵ trong khi chưa có minh chứng đủ thuyết phục đó là mê tín dị đoan phải loại bỏ. Hơn thế nữa, bản chất vấn đề là hướng thiện, mong cho linh hồn người chết được siêu thoát và sự bình an của người sống. Vậy sao lại cấm đoán. Làm như vậy e rằng chúng ta quá cực đoan và sẽ "phủ định sạch trơn".

Còn nói trùng tang là một hiện tượng khoa học do sóng nhân điện như một số nhà cảm xạ, nhà khoa học giải thích e rằng chưa đủ cơ sở và cũng không thật thuyết phục. Thực chất đó cũng chỉ là sự suy diễn. Bởi lẽ nếu là khoa học thật sự thì phải có sự chứng minh, lý giải, tuân theo một quy luật chặt chẽ...

Nhưng thực tế cho thấy có trường hợp trùng tang vẫn bình an vô sự, ngược lại có trường hợp không trùng tang vẫn gặp rủi ro, tai họa, thậm chí chết người. Vậy giải thích thế nào, trong khi chúng ta thừa nhận "thực tiễn là thước đo chân lý"?

Điều cần nói thêm là theo sách vở để lại và tập tục trong dân gian có trùng tang và có cách giải trùng tang. Thực ra việc giải trùng tang cũng đơn giản, không tốn kém là bao. Có điều ngày nay một số "thầy" đã lợi dụng lòng tin theo tinh thần "có thờ có thiêng, có kiêng có lành" và "bị bệnh phải vái tứ phương" để khi chẳng may có người nhà bị trùng tang thì bày đặt ra phải lập đàn cúng tế, đốt vàng mã, "bày cỗ cho ma ăn"... để kiếm chác làm không ít người lâm vào cảnh vay mượn để làm (đối với người nghèo) hoặc gây lãng phí về của cải, thời gian (đối với người giàu) là việc cần lên án và loại bỏ.

0 nhận xét:

Đăng nhận xét